در طراحی صنعتی، فرایند توسعه‌ی یک محصول، از لحظه‌ی توزیع در بازار، شروع میشود. یعنی خیلی قبل‌تر از آنکه محصول در اختیار کاربران و مشتریان هدف قرار گیرد! فرآیندهایی نظیر روند تولید قطعات، سرهم بندی قطعات، بسته بندی، انبارداری، ارسال به کانال‌های توزیع و ... . به صورت کلی، در این فرآیند، رفتار مخاطبان و مشتریان نسبت به آشنایی با آن و تا زمان استفاده از آن تحت نظر تیم‌های مسئول قرار می‌گیرد. در این میان بازخوردها و نظراتی که از سوی بازار جمع‌آوری می‌شوند، نقاط ضعف و قوت محصول را بیان می‌کنند. این داده‌ها پس از تجزیه و تحلیل، تبدیل به اطلاعاتی می‌شوند که بر مواردی نظیر قیمت گذاری، انتخاب مواد و متریال، روش‌های تولید، بازاریابی، انتخاب مخاطب هدف و ... اثر گذاشته و در بهبود و اصلاح نسخه‌های بعدی محصول اعمال شوند.
همه‌ی اینا در حالی است که کاربران یک ذهنیتی نسبت به ارتباط آن محصول و رفع مشکل یا نیازشان پیدا کرده‌اند. بدیهی است که در نسخه‌ی بعدی، محصول یا با اصلاح و بهبودی محصول مواجه می‌شوند یا باید ارزش(های) دیگری، در کنار آنچه که تا امروز خدمت‌رسانی می‌کرده، در محصول تعبیه شود.
حال پرسش‌هایی مهم مطرح می‌شوند:
- • چگونه می‌توان از تمامی اطلاعات ذکر شده به گونه‌ای استفاده کرد تا نسخه‌ی بعدی محصول، کارایی بهتری داشته باشد؟
- • آیا با این اطلاعات می‌توان سایر محصولات را بهبود و ارتقا داد؟
- • آیا می‌توان از این اطلاعات برای پیش‌برد اهداف برند و مجموعه‌ی کلی شرکت تولید کننده استفاده کرد؟ اگر میشود، چگونه؟
- • و ...
توسعه‌ی محصول، همانند شمشیر دو لبه!
به جرائت می‌توان گفت که سوالات بالا، یکی از حساس‌ترین بخش‌های فرآیند تولید محصولات صنعتی است. چرا که با یک قدم اشتباه در پاسخ به هر یک از سوالات، خسارت سنگینی به شرکت‌های تولیدکننده وارد می‌کند. اما این نکته نیز مهم است که پذیرش ریسک چنین بخشی، در صورت موفقیت، می‌تواند باعث رشد و شکوفایی شگرفی در تولیدات یک شرکت شود. در واقع این بخش به عنوان نوعی سرمایه‌گذاری در تدوام فعالیت شرکت‌ها، در بازارهای رقابتی نیز به شمار می‌رود.
پاسخ به چنین سوالاتی نیازمند هم‌افزایی علوم و حرفه‌هایی است که در مسیر توسعه‌ی محصول، بهترین پاسخ را برای سوالات بالا ایجاد کنند. علومی مثل اقتصاد، جامعه شناسی، روانشناسی، رنگ‌شناسی، گرافیک، زیبایی شناختی، مکانیک، مواد و متالورژی، شیمی، مدیریت، بازاریابی و ... و حرفه‌هایی نظیر نجاری، تراشکاری، فرزکاری، سوراخ‌کاری، جوشکاری، قالبسازی پلاستیک و ... .
طراحی صنعتی، مناسب‌ترین پاسخ
طراحی صنعتی به عنوان یک رشته‌ی میان‌رشته‌ای، توانسته است به خوبی و به عنوان یک رویکرد، چنین خلایی را پر کند. مواد درسی این رشته، در دانشگاه‌ها به گونه‌ای چیده شده است تا دانشجویان بتوانند برای مناسب‌ترین راه‌حل‌ها، از بین علوم و حرفه‌های ذکر شده که در صنایع حضور فعال دارند، بهره جویند. در طول تحصیل، واحدهای درسی کارگاهی نیز، تکمیل کننده‌ی بخش تئوری است تا به صورت عملی، به آزمون هم‌افزایی اطلاعات جمع‌آوری شده در شرایط واقعی بپردازند.
طراحی‌صنعتی، در پی انقلاب صنعتی در اروپا و بر اساس نیازهای متنوع مردم، توسط هنرمندان و پیشه‌وران با استفاده از روش‌های دستی و نه ماشینی و در مقیاس محدود ساخته می‌شدند، متولد شد. پس از انقلاب اول و دوم صنعتی و با ظهور ماشین و پدید آمدن روش‌های تولید ماشینی، چهره مصنوعات دچار دگرگونی شد و مصنوعات دست‌ساز، آرام آرام جای خود را به مصنوعات زمختی می‌دادند که هیچ خبری از هنر هنرمند در آنها یافت نمی‌شد.
همگی بدون توجه به زیبایی پیکره و صرفاً در جهت برآورده کردن نیازهای عملکردی، طراحی و ساخته می‌شدند. در چنین وضعی بود که هنرمندان دست‌ساز، با اعتراض به چنین نابسامانی خواستار طرد ماشین و فرزندان آن و بازگشت به اوضاع پیشین شدند. جنبش هنر و پیشه که سردمدار آن جان راسکین و ویلیام موریس بودند، در همین راستا شکل گرفت و بعدها با شکل‌گیری فضاهایی همچون مدرسه‌ی باهاوس، هنر و صنعت در کنار یکدیگر باعث انقلابی نوین در حوزه‌ی تولید محصولاتی صنعتی با ظاهری زیبا و جذاب و عملکردی انسان محور شد.
طراحی صنعتی، خواب و خیال نیست!
بر اساس آمار دانشگاه دلف هلند، ۶۵۵ کسب‌وکار در سه کشور آمریکا، بریتانیا و هلند بررسی شده‌اند. نزدیک به ۴۸درصد از فروش و ۴۲درصد از سود کسب‌وکارها در این سه کشور نتیجۀ طراحی و دیزاین محصولات و خدمات جدید است. آمار داخلی فاصلۀ زیادی با این آمار جهانی دارد و این امر نشان‌دهندۀ قابلیت رشد و توسعه‌ی شرکت‌های دانش‌بنیان، ایده‌ها و تفکرات جدید است.
بر اساس آمار مجلۀ فوربز، نرخ بازگشت سرمایه در کسب‌وکارهایی که به‌صورت حرفه‌ای از طراحی بهره می‌گیرند، بین ۷۱ تا ۱۰۷درصد است.
مطالعۀ مکنزی روی ۳۰۰ کسب‌وکار به‌مدت ۵ سال، نشان می‌دهد کسب‌وکارهایی که به‌صورت اثربخش از طراحی صنعتی و دیزاین استفاده کردند، نزیک به ۲ برابر، درآمد و ارزش سهام بیشتری در مقایسه با باقی کسب‌وکارها داشتند.
انجمن طراحی بریتانیا اعلام کرده است، به‌ازای هر ۱ واحد پولی که کسب‌وکارها صرف طراحی می‌کنند، ۲۰ واحد گردش مالی خالص و ۴ واحد سود عملیاتی کسب می‌کنند. این آمار با بررسی ۱۰ سالۀ بورس انگلستان استخراج شده است و صرفاً برای شرکت‌های کوچک نیست و بر کل فضای اصلی اقتصاد انگلستان مستقر است. همچنین نرخ شکست شرکت‌هایی که از طراحی استفاده کردند یک دوم شرکت‌هایی است که از طراحی صنعتی استفاده نکردند.
خلق ارزش با طراحی صنعتی
طراحی صنعتی در یک کلام معادل ارزش‌آفرینی در ساختار کسب‌وکار است. بر اساس مطالعات انجام‌شده حدود ۹ دسته از ارزش‌ها در اینجا ذکر شده است.
- ۱. ارزش‌های عملکردی: طراحی صنعتی کمک می‌کند هدف غایی محصول، ارتقا پیدا کند یا محصولات خاصی بر اساس برخی عملکردها طراحی شود. مانند: کیف نوزاد برای مادر.
- ۲. ارزش‌های ارگونومیکی: به تمامی تعاملات فیزیکی و روانی دوجانبه بین انسان و محصول اشاره می‌کند و رعایت آنها در طراحی صنعتی حائز اهمیت است. مانند: دستگاه سونوگرافی.
- ۳. ارزش‌های فنی: مانند: ماسک برای درمان کرونا که سه عملکرد درمانی، سرگرمی و ارتباط در این محصول پیاده‌سازی شده است.
- ۴. ارزش‌های زیباشناختی: کمک می‌کند حس محصول، حس جذاب‌تری باشد.
- ۵. ارزش‌های سمبلیک: هر آن چیزی که تداعی‌گر و یادآورندۀ مفهومی باشد. مانند: ربات خوش‌آمدگو.
- ۶. ارزش‌های تولیدی: مانند: با استفاده از پرینت سه بعدی، کفشی متناسب با استخوان‌بندی و سایز پای افراد ایجاد شده است.
- ۷. ارزش‌های اقتصادی: طراحی صنعتی می‌تواند از سویی هزینه‌ها را کاهش و از سمتی درآمدها را افزایش دهد.
- ۸. ارزش‌های فرهنگی: استفاده از عادت‌ها، سنت‌ها، فرهنگ‌ها و… در طراحی و دیزاین.
- ۹. ارزش‌های زیست‌محیطی: مانند: بسته‌بندی از حوزه‌های مطرح طراحی صنعتی است، مانند بسته بندی تخم‌مرغ با استفاده از پوسته‌های تخم‌مرغ به‌جای استفاده از پلاستیک.
از این‌ها گذشته، گرایش‌های طراحی صنعتی بسیار متنوع و همگام با صنایع حاضر هستند که می‌توانند به عنوان یک ابزار کاملاً کاربردی، فرآیند طراحی و توسعه‌ی محصول را به شکل چشمگیری بهبود دهند. تمامی این گرایش‌های همواره پویا بوده و در مسیر توسعه‌ی محصولات کاملاً منعطف هستند.
نمود طراحی صنعتی، همراه مطمئن در صنایع مختلف
- گرایش‌های طراحی صنعتی عبارتند از:
- 1. طراحی محصول (Product design)
- 2. طراحی سامانه‌های حمل و نقل (Transport design): طراحی خودرو، هواپیما، پهپاد، ترن، شناورها، موتور‌سیکلت، دوچرخه و اسکوتر از زیر مجموعه‌های این گروه هستند.
- 3. طراحی محیطی (Environmental design)
- ۴. طراحی دکوراسیون
- ۵. طراحی مبلمان
- ۶. طراحی بسته‌بندی (Packaging design)
- ۷. طراحی اسباب‌بازی
- 8. طراحی هویت
- 9. طراحی تعامل (Interaction design)
- 10. طراحی جواهرات (Jewelry design)
- 11. طراحی پوشیدنی‌ها (Wearables)
- 12. طراحی نظامی
- 13. طراحی خدمات (Service design)
- 1۴. طراحی لوازم الکترونیکی مصرفی
- 1۵. طراحی لوازم پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی
- 1۶. طراحی لوازم ورزشی
بی شک بیشتر کسب و کارها و تولیدکنندگان محصول حداقل شامل یک یا چند دسته از گرایش‌های بالا می‌شوند. به همین دلیل، طراحی صنعتی و گرایش‌های آن در بازار رقابتی عصر حاضر، مزیت‌های فراوانی با خود به همراه دارد. با این وجود، در کشور ما، رشته‌ی طراحی صنعتی، به نسبت سطح بین الملل، رشته‌ای نوپا محسوب میشود که کمتر شرکتی از امکانات و فرصت‌های آن بهره جسته است. از این رو، بازار ایران، با استفاده از طراحی صنعتی می‌تواند مسیر رشد خود را، در عرصه‌های مختلف تجاری و صنعتی، بیش از پیش سرعت دهد و کیفیت خود را به شکل کاملاً محسوسی ارتقا دهد.
